Kim Điền
Đức Giáo hoàng Leo XIV với bề dày mục vụ phong phú, đặc biệt sống tại Peru với người nghèo, ngài còn nổi bật bởi khả năng sử dụng nhiều ngôn ngữ, bao gồm tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Ý, tiếng Pháp, tiếng Bồ Đào Nha cùng khả năng đọc hiểu tiếng Latin và tiếng Đức.
Hấp thụ nhiều ngôn ngữ từ gia đình
Đức Giáo hoàng Leo XIV sinh ngày 14 tháng 9 năm 1955 tại Chicago, Illinois, trong một gia đình có gốc Pháp (từ cha là ông Louis Marius Prevost), Ý và Tây Ban Nha (từ mẹ, bà Mildred Martínez). Xuất thân đa sắc tộc này tạo điều kiện cho ngài tiếp xúc sớm với các ngôn ngữ ngay từ bé.
Tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ, được sử dụng trong giáo dục và giao tiếp tại Chicago, nơi gia đình ngài sống ở Dolton, một vùng ngoại ô, và tích cực tham gia giáo xứ St. Mary of the Assumption. Trong gia đình, cha mẹ và ba anh em (Robert, Louis và John) chủ yếu giao tiếp bằng tiếng Anh, phản ánh môi trường xã hội và giáo dục Mỹ thời bấy giờ.
Tuy nhiên, di sản Tây Ban Nha từ người mẹ, qua các món ăn truyền thống và câu chuyện gia đình, cùng gốc Pháp từ cha, qua các hoạt động giáo lý, có thể đã đưa tiếng Tây Ban Nha và một ít tiếng Pháp vào các ngữ cảnh văn hóa, khơi dậy sự chú ý của ngài về các ngôn ngữ này từ nhỏ.
Ngài theo học tại Tiểu Chủng viện Dòng Augustino và tốt nghiệp cử nhân chuyên ngành toán học cùng triết học tại Đại học Villanova, Pennsylvania, năm 1977. Trong thời gian này, ngài bắt đầu học tiếng Latin, một yêu cầu bắt buộc cho các chủng sinh, để nghiên cứu thần học và phụng vụ. Việc học tiếng Latin không chỉ giúp ngài hiểu các văn bản Giáo hội mà còn đặt nền tảng cho việc tiếp thu các ngôn ngữ Roman như tiếng Ý, Tây Ban Nha và Pháp.
Năm 1982, ngài đến Roma để học Giáo luật tại Đại học Giáo hoàng Tommaso Aquino (Angelicum). Tại đây, ngài trau dồi tiếng Ý, ngôn ngữ chính của Roma và Vatican, thông qua học tập và giao tiếp hằng ngày. Ngài cũng học tiếng Tây Ban Nha một cách bài bản, nhờ di sản Tây Ban Nha từ mẹ và sự chuẩn bị cho công việc truyền giáo ở Mỹ Latin.
Năm 1985, ngài được gửi đến Chulucanas, Piura, Peru, nơi ngài sống và phục vụ nhiều năm. Tại Peru, ngài đạt trình độ thành thạo tiếng Tây Ban Nha và học thêm tiếng Bồ Đào Nha để giao tiếp với các cộng đồng lân cận, đặc biệt từ Brazil.
Tiếng Pháp được ngài tiếp thu nhờ gốc Pháp từ người cha và qua các khóa học thần học, nơi ngài đọc các tài liệu bằng tiếng Pháp. Tiếng Đức, dù chỉ ở mức đọc hiểu, được học trong thời gian nghiên cứu các tác phẩm thần học Đức, như của Karl Rahner, tại Roma. Là Tổng Bề trên Dòng Augustino từ năm 2001 đến 2013, ngài tiếp tục trau dồi ngôn ngữ qua các chuyến đi quốc tế và giao tiếp với các cộng đồng đa dạng.
Phương pháp học ngôn ngữ của ngài kết hợp học thuật và thực hành. Ngài đọc văn bản thần học, đối thoại với người bản xứ và sử dụng ngôn ngữ trong mục vụ để nắm bắt sắc thái văn hóa. Sự kiên trì và niềm đam mê kết nối con người đã giúp ngài thông thạo nhiều ngôn ngữ.
Thói quen sử dụng ngôn ngữ
Dù tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ, Đức Giáo hoàng Leo XIV ưu tiên tiếng Ý và Tây Ban Nha trong các sự kiện công khai tại Vatican để thể hiện sự gần gũi với cộng đồng quốc tế. Trong bài phát biểu đầu tiên từ ban công Vương cung Thánh đường Thánh Phê-rô vào ngày 8 tháng 5 năm 2025, ngài nói bằng tiếng Ý, sau đó chuyển sang tiếng Tây Ban Nha để tri ân Giáo phận Chiclayo, Peru, nơi ngài từng là giám mục từ 2015 đến 2023. Điều này cho thấy thói quen điều chỉnh ngôn ngữ theo đối tượng để tạo kết nối cá nhân.
Trong các nghi thức phụng vụ, ngài sử dụng tiếng Latin cho các phần trọng thể, như khi ban phép lành Urbi et Orbi vào ngày 8 tháng 5 năm 2025. Tiếng Latin là cầu nối với truyền thống Giáo hội. Trong bài giảng tại Nhà nguyện Sistine ngày 9 tháng 5 năm 2025, ngài nói một đoạn ngắn bằng tiếng Anh trước khi đọc bài giảng chính bằng tiếng Ý, thể hiện sự linh hoạt trong việc tiếp cận khán giả toàn cầu.
Ngài duy trì trình độ ngôn ngữ bằng cách đọc các văn bản thần học và Kinh Thánh bằng nhiều ngôn ngữ. Theo các nguồn tin, ngài đọc tiếng Latin và Đức để nghiên cứu, trong khi tiếng Tây Ban Nha và Ý được sử dụng trong giao tiếp hằng ngày. Phong cách ngôn ngữ của ngài giản dị, dễ hiểu, phản ánh mong muốn truyền tải thông điệp đến mọi tầng lớp tín hữu, tương tự phong cách của Đức Giáo hoàng Phan-xi-cô.
Sử dụng ngôn ngữ trong Giáo triều Roma
Trong vai trò lãnh đạo Thánh bộ Giám mục Giáo triều Roma, cũng như những ngày đầu làm giáo hoàng, Đức Leo XIV sử dụng ngôn ngữ rất linh hoạt cho các sứ vụ mục tử và ngoại giao. Dưới đây là cách ngài vận dụng các ngôn ngữ:
Tiếng Ý: là ngôn ngữ chính thức của Toà thánh Vatican, được sử dụng trong các cuộc họp với các hồng y, bài phát biểu tại Quảng trường Thánh Phê-rô và giao tiếp hằng ngày. Trong bài phát biểu ra mắt ngày 8 tháng 5 năm 2025, ngài dùng tiếng Ý để gửi lời chào “Bình an cho anh chị em”, nhấn mạnh thông điệp hòa bình. Bài giảng tại Thánh lễ với các hồng y ngày 9 tháng 5 năm 2025 cũng bằng tiếng Ý, với phong cách điềm tĩnh, rõ ràng, phù hợp với vai trò lãnh đạo.
Tiếng Tây Ban Nha: là cầu nối với các cộng đồng Mỹ Latin, nơi ngài đã phục vụ nhiều năm. Trong bài phát biểu đầu tiên, ngài dùng tiếng Tây Ban Nha để tri ân giáo phận Chiclayo, Peru. Ngài cũng sử dụng ngôn ngữ này khi giao tiếp với các phái đoàn từ các nước nói tiếng Tây Ban Nha, như Mexico hoặc Tây Ban Nha. Chẳng hạn, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum Pardo đã chúc mừng ngài và ngài có thể sẽ dùng tiếng Tây Ban Nha trong các cuộc gặp tương lai với các lãnh đạo Mỹ Latin.
Tiếng Latin: được dùng trong các văn kiện chính thức và nghi thức phụng vụ. Ngài ban phép lành Urbi et Orbi bằng tiếng Latin vào ngày 8 tháng 5 năm 2025, tiếp nối truyền thống Giáo hội. Các văn kiện, như thông điệp hoặc sắc lệnh, được soạn bằng tiếng Latin và ngài có thể xem xét chúng nhờ khả năng đọc hiểu. Tuy nhiên, ngài thường giao việc soạn thảo chi tiết cho các chuyên gia ngôn ngữ Vatican.
Tiếng Anh: Mặc dù là người Mỹ, ngài ít dùng tiếng Anh trong các sự kiện công khai tại Vatican, có thể để nhấn mạnh tính quốc tế của Giáo hội. Tuy nhiên, ngài đã nói một đoạn ngắn bằng tiếng Anh trong Thánh lễ ngày 9 tháng 5 năm 2025. Ngài có thể sẽ dùng tiếng Anh nhiều hơn trong các chuyến tông du đến các nước nói tiếng Anh, như Hoa Kỳ hoặc khi gặp các lãnh đạo như Tổng thống Mỹ Donald Trump, người bày tỏ mong muốn gặp ngài.
Donghanh
